Luister naar de hitlijsten en je kunt er niet omheen: de meeste populaire muziek is gemaakt met behulp van elektronica of computers. In de NTR-podcastserie duikt maker Robert Nasveld in de geschiedenis van de elektronische muziek. Hij portretteert de pioniers die in de vorige eeuw hebben geëxperimenteerd met elektronische instrumenten en tapes. Het werden de geluiden die de basis vormen voor veel van de muziek die je nu dagelijks op de radio hoort.
- Isao Tomita: Snowflakes are dancing
- Isao Tomita: De verzonken kathedraal
- Isao Tomita: Golliwogg’s Cake-walk
- Pierre Schaeffer en de versleten groef.
- De vlieg van Pierre Henry.
- De ‘Kijkende oren’ van Ton Bruynèl: Op het Utrechts Conservatorium
- De ‘Kijkende oren’ van Ton Bruynèl: Muziek verbeeldt
- De ‘Kijkende oren’ van Ton Bruynèl: Zwanenzang
- Alireza Mashayekhi en zijn Oost-West dialoog.
- Karlheinz Stockhausen – Gesang der Jünglinge
- Herbert Eimert: Epitaph für Aikichi Kuboyama
- Eduard Artemiev en Solaris.
- Vladimir Ussachevsky: Underwater Valse
- Leon Theremin e.a.: Vergeten toekomst
Ook te beluisteren via NPO Klassiek en Apple Podcasts.
1. Isao Tomita: Snowflakes are dancing.
Driedelige serie Snowflakes are Dancing over Isao Tomita, peetvader van de Japanse elektronische muziek.
Isao Tomita (1932-2016) verraste in de 70er jaren van de vorige eeuw luisteraars wereldwijd met zijn LP ‘Snowflakes are dancing’. Op deze LP, die een wereldwijde hit werd, klonken schitterende bewerkingen van pianostukken van Debussy die Tomita met behulp van de toen net geïntroduceerde Moog synthesizer had gemaakt. De aandacht voor dit album is in de loop van de jaren wat weggezakt. Programmamaker Robert Nasveld hoopt met deze miniserie op een hernieuwde interesse voor een bijzondere klankmagiër.
In deel 1 vertelt Tomita over zijn kennismaking aan het begin van de jaren ‘70 met de Moog synthesizer en de verrassing waar hij voor kwam te staan. Ook geeft hij aan waarom hij juist Debussy’s muziek bewerkte.
Ook te beluisteren via NPO Klassiek en Apple Podcasts.
2. Isao Tomita: De verzonken kathedraal
Tomita licht toe waarom hij zich aangetrokken voelde tot de Moog synthesizer en deze later ook integreerde in zijn orkestwerken. Uitvinder Robert (Bob) Moog licht toe hoe je zijn naam correct uitspreekt en hoe hij verzeild raakte in de ‘synthesizer business’. Tomita had nachtmerries.
Ook te beluisteren via NPO Klassiek en Apple Podcasts.
3. Isao Tomita: Golliwogg’s Cake-walk
Er werd door de erven van Gustav Holst een rechtszaak tegen Tomita aangespannen. Tomita verhaalt over de hoeveelheid tijd die hij kwijt was aan het uitzoeken van de werking de Moog en de daaruit voortvloeiende geldzorgen en spanning. Peter van Cooten praat over zijn bijwonen van een concert van Tomita in Nederland.
Bekijk hier interessante links.
Ook te beluisteren via NPO Klassiek en Apple Podcasts.
4. Pierre Schaeffer en de versleten groef.
Over de grondlegger van de Franse elektronische muziek.
Pierre Schaeffer (1910-1995) zette in 1948 de muziekwereld op zijn kop met de introductie van de musique concrète. Geluiden uit onze dagelijkse omgeving nam hij op grammofoonplaat op en smeedde die via allerlei manipulaties samen tot een compositie. Het was uniek voor die tijd. Vanuit de studio’s van Radio France werd Schaeffer katalysator van een nieuwe mondiale stroming. Zo’n beetje iedere componist die in die tijd aan de elektronische muziek snuffelde, experimenteerde met zijn concept. Programmamaker Robert Nasveld, die Schaeffer nog bij leven interviewde, wil de aandacht nog eens vestigen op deze grondlegger van de Franse elektronische muziek.
Bekijk hier interessante links.
Ook te beluisteren via NPO Klassiek en Apple Podcasts.
5. De vlieg van Pierre Henry.
Over de eerste componist van de Franse elektronische muziek.
De Franse componist Pierre Henry (1927-2017) was gefascineerd door het gebruiken van andere geluiden dan tonen. Kort na de Tweede Wereldoorlog stond hij met Pierre Schaeffer aan de wieg van de invloedrijke ‘musique concrète’. Bij deze stroming werden geluiden uit onze dagelijkse omgeving opgenomen en in een elektronische compositie verwerkt. Rond het begin van de jaren ‘70 van de vorige eeuw richtte hij zijn aandacht meer op de popmuziek. Zijn doel was om die met gemanipuleerde klanken te verrijken. Henry werd toen vooral bekend met zijn ‘Psyché Rock’. Deze hit inspireerde zelfs DJ’s. De podcast ‘De vlieg van Pierre Henry’ van de NTR is gemaakt en wordt gepresenteerd door programmamaker Robert Nasveld.
Bekijk hier interessante links.
6. De ‘Kijkende oren’ van Ton Bruynèl: Op het Utrechts Conservatorium
Driedelige serie over een van de eerste pioniers van de Nederlandse elektronische muziek.
Deze Nederlandse elektronische muziekpionier componeerde op latere leeftijd warmbloedige, kleurrijke en toegankelijke muziek voor combinaties van stem, instrumenten en tape. De natuur was een grote bron van inspiratie. Ton Bruynèl (1934-1998) was een meester in het nabootsen of suggereren van geluiden zoals die van vogels, insecten of regen. Geen componist evenaarde tot nu toe de kwaliteit van zijn evocatieve muziek. Looking ears, oftewel Kijkende oren, is de naam van een van zijn composities. De titel zegt iets over de manier waarop Bruynèl geluid benaderde.
Bruynèl studeerde een blauwe maandag aan het Utrechts Conservatorium en gaf er later les. Hij schreef het romantische Serène voor tape en dwarsfluit als huwelijksgeschenk voor zijn toenmalige echtgenote. Het begint met de karakteristieke signalen van een dwerguiltje.
7. De ‘Kijkende oren’ van Ton Bruynèl: Muziek verbeeldt
Bruynèls beeldende Soft Song voor hobo en klanksporen werd in 1974 door sommige collega-componisten naar de prullenbak verwezen, misschien wel omdat het voor de heersende mode in die jaren te communicatief was. Bruynèl moest op zijn beurt niets van hun ‘maagzuurmuziek’ hebben. De componist vertelt over zijn orkeststuk Phases en Dali’s surrealisme.
8. De ‘Kijkende oren’ van Ton Bruynèl: Zwanenzang
3. Ton Bruynèls laatste werk is de video-opera Non sono un uccello (Ik ben geen vogel). De compositie is een ode aan de vliegkunst, in 1998 uitgezonden op televisie. Het idee hiervoor ontstond in 1986 na het zien van de ontploffing van het ruimteveer Challenger. Oud-leerling Ad Wammes voltooide het werk Cours des nuages (Gang van de wolken) voor strijkorkest en klanksporen. Ad vertelt hoe hij Bruynèl, toen deze nog leefde, hielp met de notatie.
9. Alireza Mashayekhi en zijn Oost-West dialoog.
Alireza Maschayekhi (1940) is pionier van de Iraanse elektronische muziek en woont in Teheran. De in eigen land zeer gerespecteerde componist streeft naar synthese van de muziek uit het Midden-Oosten en die van het Westen. Programmamaker Robert Nasveld zag hem zo’n 37 jaar geleden rondlopen op het toenmalige Instituut voor Sonologie van de Rijksuniversiteit Utrecht. Hij maakte in die tijd kennis met Mashayekhi’s unieke elektronische muziek met Perzische elementen.
Bekijk hier interessante links.
10. Karlheinz Stockhausen: Gesang der Jünglinge.
Met Gesang der Jünglinge veroverde Karlheinz Stockhausen (1928-2007) in 1956 de wereld van de toen nog prille elektronische muziek. Hij baseerde zijn tapestuk op het verhaal van de drie jongelingen in het vuur uit het Bijbelse boek Daniël. Stockhausen selecteerde teksten en liet ze door een 12-jarige jongen van een kathedrale koorschool zingen en spreken. In de studio van de WDR versmolt hij op unieke manier de opnames van de jongensstem met elektronische klanken. Gesang der Jünglinge ging de geschiedenis in als gidswerk in pioniersland.
11. Herbert Eimert: Epitaph für Aikichi Kuboyama
De Duitse componist Herbert Eimert (1897-1972) presenteerde in 1962 zijn tapestuk ‘Epitaph für Aikichi Kuboyama’. Het is een van de beroemdste pionierswerken uit de Studio für Elektronische Musik van de WDR.
Op 1 maart 1954 was de Japanse visser Aikichi Kuboyama het eerste dodelijke slachtoffer op afstand van de Amerikaanse proef met de waterstofbom. Deze vond plaats bij het Bikini-atol, onderdeel van de Marshalleilanden. De ingesproken opname van het grafschrift van Kuboyama vormt de basis voor Herbert Eimerts werk. De compositie wordt wel gezien als statement tegen nucleaire oorlogvoering.
Bekijk hier interessante links.
12. Edward Artemiev en Solaris.
De naam Edward Artemiev (1937-2022) is in Nederland niet erg bekend maar in Rusland een begrip. Hij is pionier van de Russische elektronische muziek. In 1972 componeerde Artemiev op de unieke ANS-synthesizer muziek voor de legendarische sciencefictionfilm Solaris van de regisseur Andrei Tarkovsky. Het was een zoeken naar klanken die nergens vandaan kwamen en nergens naar toe gingen. De muziek voor Solaris zette Artemiev internationaal op de kaart. Deze in eigen land razend populaire componist richtte zich vooral op de lichte muziek. Zijn oeuvre bestaat uit honderden werken voor soundtracks, films, cartoons, documentaires, orkest, koor en rockbands.
Bekijk hier interessante links.
13. Vladimir Ussachevsky: Underwater Valse
In 1950 had niemand op de Columbia University zin om de door het management aangeschafte bandrecorder te gaan bedienen. De opdracht was om er concerten mee op te nemen. De tot Amerikaan genaturaliseerde Vladimir Ussachevsky (1911-1990) die als bestuurslid aan de universiteit werkte, kreeg het apparaat in handen gedrukt. Wat als verplichting begon, leidde dankzij de technisch en avontuurlijk ingestelde Ussachevsky in 1952 tot de start van de Amerikaanse elektronische muziek. Met onder andere Otto Luening (1900-1996) richtte hij zeven jaar later in New York het Columbia-Princeton Electronic Music Center op. Na de oprichting werd dit het oudste en belangrijkste centrum voor elektronische muziek van de Verenigde Staten.
Bekijk hier interessante links.
14. Leon Theremin e.a.: Vergeten toekomst
In 1951 werd bij de Keulse radio de eerste elektronische studio geopend. Componisten en technici vonden elkaar in een gezamenlijke experimenteerdrift. In de periode daarvóór werkten pioniers aan de mogelijkheden om elektriciteit in dienst van de muziek te stellen. De choralcelo, de foto-elektrische marimba, de optofonische piano. Het is zo maar een greep uit de vele bizarre instrumenten die aan het begin van de 20e eeuw werden uitgevonden. Vaak werd er maar één exemplaar vervaardigd, reisde de uitvinder ermee rond en was het museum de eindbestemming waar het verstofte of kapot ging. Slechts een paar van die instrumenten waren in de muziekpraktijk bruikbaar en overleefden de tijd. Sommige ervan waren voorloper van de latere synthesizer. De geschiedenis van de elektronische muziek begon in 1919 met de komst van Leon Theremins magische apparaat. Theremin leidde een dubbelleven en was ook een Russische spion. Programmamaker Robert Nasveld maakte een rondgang langs de Theremin, Rhythmicon het Trautonium en de Ondioline.