Beluister hier de documentaire.
Bernard Wagenaar werd in 1894 in Arnhem geboren. Hij studeerde compositie aan het Utrechts Conservatorium bij Johan Wagenaar, die overigens geen familie van hem was. Na een kortstondige Nederlandse carrière als dirigent emigreerde hij in 1920 naar de Verenigde Staten en werd Amerikaans staatsburger. In Nederland raakte hij in de vergetelheid. Drieënveertig jaar lang doceerde hij compositie aan de prestigieuze Juilliard School in New York. Niemand minder dan Ned Rorem en Bernard Herrmann, huiscomponist van Alfred Hitchcock, studeerden bij hem en beroemdheden maestro’s als Arturo Toscanini en Willem Mengelberg dirigeerden zijn muziek. Componist en radiomaker Robert Nasveld dook in de Amerikaanse archieven. Hij vond, te midden van de vele honderden brieven, deze brief van Wagenaar, gericht aan de eerste President van de Juilliard School, prof. John Erskine. Ook vond hij deze openhartige brief aan zijn vriend Alfred Shaw. (foto links: Bernard Wagenaar gebogen over een partituur. copyright Shelburne Studio’s, Inc.)
Overzicht van het leven en werk van Bernard Wagenaar
Studiejaren: 1909-1914. Hiervoor kreeg hij les van zijn vader die, volgens een van de geraadpleegde bronnen, componist zou zijn geweest en oud-leerling en vriend van Johannes Brahms.
Er schijnt zich bij het afstuderen een of ander duister voorval te hebben voorgedaan want Bernard had, ten behoeve van een precedentwerking (zoals hij dat later zelf aangaf), geweigerd om zijn Cum Laude examen te doen. Dit is te vinden in de biografische informatie die Wagenaar in 1952 moest verstrekken ten behoeve van de administratie van de Juilliard School of Music.
Zijn instrumentale vakken volgde hij bij Gerard Veerman (viool) en Lucie Veerman-Bekker (piano). Aan Gerard Veerman droeg hij zijn Sonate voor viool en piano (1928) op.
Tussen 1914 en 1920 was hij muziekleraar en koordirigent in Utrecht.
In 1920 vestigde Bernard Wagenaar zich in New York waar hij tot 1923 als violist in dienst trad van het New York Philharmonic Orchestra. Kort na zijn aankomst in New York ontmoette hij zijn toekomstige vrouw Irene Chadwick, een concertpianiste. Tegelijkertijd richt hij het Holland Trio, een pianotrio, op.
In 1927 werd hij Amerikaans staatsburger. Twee jaar eerder kreeg hij een aanstelling als docent aan de beroemde Juilliard Graduate School, thans The Juilliard School, afgekort ‘Juilliard’, gevestigd in de Lincoln Center alwaar hij tot 1968, drie jaar voor zijn dood, in verschillende vakken heeft lesgegeven.
Hij brak door in Amerika toen Willem Mengelberg in 1928 met het New York Philharmonic Orchestra zijn eerste Symfonie speelde. Wagenaars tweede en derde zijn later in New York uitgevoerd onder leiding van Arturo Toscanini. lees recensie…
Tijdens de ISCM- dagen in Luik in 1930 wordt zijn Sinfonietta uitgevoerd. Hij is daarmee de enige Amerikaanse componist die op die dagen vertegenwoordigd is. ISCM staat voor International Society for Contemporary Music. Wagenaar greep dit wapenfeit in 1933 aan om binnen de School meer status en geld te krijgen.
Hij verwierf waarschijnlijk in de jaren ’40 van de vorige eeuw in de Verenigde Staten en Europa de meeste faam als componist. Bekende Amerikaanse componisten zoals Jacob Druckman, Vincent Persichetti, Bernard Herrmann – huiscomponist van Alfred Hitchcock – William Schuman en Ned Rorem, de Amerikaanse liedcomponist, hadden les van hem. (foto links onder: Dmitri Kabalevsky praat met leden van de Juilliard faculty Bernard Wagenaar en Richard F. Goldman tijdens het bezoek van Russische componisten die in 1959 Juilliard bezoeken. Copyright: Impact Photos Inc., Juilliard Archives)
Bernard Wagenaar woonde vanaf 1933, samen met zijn vrouw, aan een van de duurste en mooiste straten van West Manhattan, namelijk Riverside Drive met direct uitzicht op de rivier de Hudson Daarnaast kocht het echtpaar Wagenaar om zich terug te trekken uit de drukke stad een rustieke cottage in Edgartown (Massachussets), de voormalige woonplaats van Irene Wagenaar. Het buitenverblijf noemden ze ‘De schuilplaats’.
Bernard Wagenaar kreeg diverse prijzen en opdrachten. In 1944 ontstond in opdracht van de Netherlands American Foundation ‘A Song of Mourning’ ter nagedachtenis aan de Nederlandse gevallenen dat in datzelfde jaar in première ging in the Metropolitan Opera House onder leiding van Hans Kindler. Op verzoek van de Nederlandse regering in Londen maakte hij tevens een sindsdien veel gebruikte toonzetting van het ‘Wilhelmus’. (foto rechts: Bernard en Irene Wagenaar woonden hier op 450 Riverside Drive in een van de appartementen.)
In 1958 werd Wagenaar benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Naussau (klik op document voor vergroting).
Hij was lid van de Amerikaanse sectie van het ISCM (International Society for Contemporary Music) en het Genootschap van Nederlandse Componisten.
De documentaire spitst zich toe op de relatie tot zijn werkgever en geldzorgen.